Zaburzenia osobowości – kiedy schematy rządzą życiem

Zaburzenia osobowości – czym są?

Zaburzenia osobowości to złożone i trwałe wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które prowadzą do poważnych trudności w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym i emocjonalnym. W przeciwieństwie do stanów epizodycznych, takich jak depresja czy ataki paniki, zaburzenia osobowości są głęboko zakorzenione w strukturze psychicznej człowieka i rozwijają się od młodości.

Osoby z zaburzeniem osobowości często nie postrzegają swojego funkcjonowania jako problematycznego, mimo że ich relacje, poczucie tożsamości i zdolność do adaptacji są znacząco zaburzone.

Nowa klasyfikacja ICD-11 – odejście od „etykiet”

W klasyfikacji ICD-11 Światowej Organizacji Zdrowia porzucono sztywny podział na konkretne typy osobowości, znane z ICD-10 czy DSM-5. Zamiast tego, diagnoza opiera się na:

🔹 Stopniu nasilenia trudności w funkcjonowaniu (łagodne, umiarkowane, ciężkie),

🔹 Cechach dominujących osobowości, takich jak:

Negatywna uczuciowość – nadmiar lęku, gniewu, wstydu,
Dyssocjalność – brak empatii, łamanie norm,
Rozhamowanie – impulsywność, ryzykanctwo,
Anankastia – perfekcjonizm, potrzeba kontroli,
Odseparowanie – izolacja emocjonalna, wycofanie.

Ta zmiana pozwala na bardziej indywidualne podejście, które uwzględnia złożoność i zmienność ludzkiej osobowości.

Klasyczny podział: Klastry A, B i C

Choć ICD-11 porzuca podział na konkretne typy, warto znać tradycyjny układ klastrów z DSM-5:

🔸 Klaster A – dziwaczne i ekscentryczne:

Osobowość paranoiczna
Schizoidalna
Schizotypowa

🔸 Klaster B – dramatyczne i impulsywne:

Borderline
Narcystyczna
Antyspołeczna
Histrioniczna

🔸 Klaster C – lękowe i unikające:

Osobowość unikająca
Zależna
Anankastyczna (obsesyjno-kompulsyjna)

Diagnozowanie zaburzeń osobowości

Diagnoza zaburzeń osobowości opiera się na:

pogłębionym wywiadzie klinicznym,
analizie historii życia i relacji,
obserwacji schematów myślenia i działania,
testach psychometrycznych (np. SCID, MMPI-2, PAI).

Ważna jest również ocena kontekstu kulturowego i społecznego, aby nie mylić indywidualnych cech z zaburzeniami.

Skuteczne formy terapii

Leczenie zaburzeń osobowości wymaga cierpliwości, specjalistycznego podejścia i zaufania. W naszym Instytucie Świadomości stosujemy podejście integracyjne, dobierane indywidualnie do potrzeb pacjenta.

🔹 Terapia schematów

Idealna w zaburzeniach borderline, unikających, narcystycznych.

Odkrywa głębokie schematy z dzieciństwa (np. „jestem nieważny”),
Uczy aktywowania Zdrowego Dorosłego,
Pracuje z emocjami, ciałem i stylem relacji.

🔹 Terapia traumy

Ważna w zaburzeniach wynikających z CPTSD, przemocy emocjonalnej czy porzucenia.

EMDR, praca somatyczna, integracja ciała i emocji,
Umożliwia uwolnienie zamrożonego bólu i wstydu.

🔹 Terapia narcyzmu

Skoncentrowana na relacji terapeutycznej i zrozumieniu ukrytej wrażliwości,
Pomaga budować autentyczne poczucie własnej wartości.

🔹 Terapia systemowa

Umożliwia zrozumienie pacjenta w kontekście relacji rodzinnych,
Leczy nie tylko objaw, ale system, który go utrzymuje.

🔹 Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR)

Pomaga budować zasoby,
Uczy działać tu i teraz, bez konieczności długiego wglądu,
Szczególnie pomocna w zaburzeniach adaptacyjnych i wypaleniu.

VR w terapii zaburzeń osobowości – technologia i empatia

W Instytucie Świadomości wykorzystujemy również VR TierOne GO jako wsparcie terapeutyczne w pracy z osobowością.

Jak działa VR?

Obniża pobudzenie układu nerwowego,
Pomaga w regulacji emocji i impulsywności,
Wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i kontakt z ciałem,
Uczy uważności, relaksu i samowspółczucia.

VR szczególnie pomaga:

Osobom z borderline – w stabilizacji nastroju i wyciszeniu,
Osobom z osobowością unikającą – w bezpiecznym ćwiczeniu kontaktu z otoczeniem,
Osobom narcystycznym – w łagodnym odzyskiwaniu kontaktu z własnymi emocjami.

Sesje VR działają jak naturalna kąpiel dla układu nerwowego – zmniejszają napięcie i otwierają drzwi do głębszej pracy terapeutycznej.

Farmakoterapia i wsparcie środowiskowe

W niektórych przypadkach (np. przy współistniejącej depresji, lęku, bezsenności) stosujemy wspomagająco:

SSRI, SNRI (leki przeciwdepresyjne),
stabilizatory nastroju,
krótkoterminowo leki przeciwlękowe.

Równie istotne są:

grupy wsparcia,
psychoedukacja,
treningi społeczne i komunikacyjne.

Wnioski

Zaburzenia osobowości to złożona odpowiedź na złożone życie. Nie są wynikiem złego charakteru, ale często próbą przetrwania w obliczu emocjonalnego chaosu, zaniedbania czy przemocy. Współczesna psychiatria i psychoterapia oferują coraz skuteczniejsze formy pomocy – od głębokiej terapii schematów po nowoczesne technologie VR.

W Instytucie Świadomości – Centrum Zdrowia Psychicznego, Psychosomatyki i Terapii Wirtualnych łączymy wiedzę, empatię i nowoczesność, by pomóc każdemu pacjentowi odzyskać stabilność, relacje i siebie.

Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog

Terapeuta Schematów

Terapeuta VR

Psychosomatyk

📍 Umów się na konsultację: Instytut Świadomości – ul. Wileńska 13/41, Warszawa

📞 Tel: +48 660 519 565

📧 E-mail: naukaiswiadomosc@gmail.com

Zapraszam do obejrzenia moich wykładów w tematyce narcyzmu: