- 12 sie

Typowe reakcje i schematy zachowań osób z zaburzeniami osobowości w różnych sferach życia

Zaktualizowano: 13 sie

Zaburzenia osobowości wpływają na sposób, w jaki jednostki postrzegają siebie, nawiązują relacje z innymi oraz funkcjonują w różnych rolach społecznych, takich jak partner, rodzic czy pracownik. Poniżej przedstawiam charakterystykę zachowań osób z poszczególnymi typami zaburzeń osobowości w kontekście relacji z samym sobą, z partnerem, jako rodzic oraz jako pracownik.

Wiązka A: Dziwaczno-Ekscentryczne Zaburzenia Osobowości

1. Osobowość Paranoiczna

Relacja z samym sobą: Osoby z paranoicznym zaburzeniem osobowości często odczuwają chroniczny stan nieufności wobec własnych decyzji oraz działań. Zmagają się z silnym poczuciem zagrożenia i są przekonane, że inni mogą ich skrzywdzić. Często izolują się, podejrzewając, że inni chcą ich wykorzystać.
W relacji z partnerem: Relacje partnerskie są zazwyczaj napięte z powodu ciągłej podejrzliwości i oskarżeń o nielojalność czy zdradę. Osoby te mogą kontrolować swojego partnera i interpretować jego działania jako zagrożenie, co prowadzi do częstych konfliktów.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby paranoiczne mogą być nadopiekuńcze, widząc w każdym zewnętrznym wpływie potencjalne zagrożenie dla swoich dzieci. Mogą nadmiernie kontrolować ich życie, co negatywnie wpływa na rozwój dziecka.
Jako pracownik: W środowisku zawodowym osoby te mogą mieć trudności z zaufaniem współpracownikom, często doszukując się spisków czy intryg. Mogą być niechętne do współpracy i unikać projektów zespołowych, co prowadzi do ich izolacji i potencjalnych konfliktów.

2. Osobowość Schizoidalna

Relacja z samym sobą: Osoby schizoidalne często są wycofane emocjonalnie i mają ograniczone potrzeby społeczne. Mogą czuć się komfortowo w samotności, preferując introspekcję nad interakcje z innymi. Ich samoocena może być neutralna, bez silnych emocji związanych z własną osobą.
W relacji z partnerem: W związkach osoby te wykazują chłód emocjonalny i obojętność. Trudno im wyrażać uczucia, co sprawia, że relacje są powierzchowne i pozbawione bliskości. Partnerzy mogą odczuwać brak zaangażowania emocjonalnego.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby schizoidalne mogą być zdystansowane, mając trudności z okazywaniem miłości i ciepła swoim dzieciom. Mogą preferować, by ich dzieci były samodzielne i niezależne, co może prowadzić do emocjonalnego oddalenia.
Jako pracownik: W pracy osoby te często wybierają zawody, które nie wymagają intensywnych interakcji z innymi. Mogą być skuteczne w zadaniach, które wymagają samodzielności, ale mogą mieć trudności w pracy zespołowej i w budowaniu relacji z kolegami.

3. Osobowość Schizotypowa

Relacja z samym sobą: Osoby z osobowością schizotypową mogą mieć silne, ale nieadekwatne przekonania o sobie, w tym myślenie magiczne i nadmierną introspekcję. Często czują się inni lub wyjątkowi, co prowadzi do odczuwania głębokiej samotności.
W relacji z partnerem: Relacje partnerskie mogą być trudne z powodu ekscentrycznych przekonań i zachowań. Partnerzy mogą czuć się zagubieni lub zaniepokojeni dziwacznymi reakcjami osoby schizotypowej, co może prowadzić do dystansu emocjonalnego.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby te mogą wprowadzać swoje dzieci w świat swoich nietypowych przekonań i praktyk, co może być dezorientujące dla dzieci i wpływać na ich rozwój społeczny.
Jako pracownik: W pracy osoby schizotypowe mogą mieć trudności z dostosowaniem się do norm społecznych i kulturowych organizacji. Ich ekscentryczne zachowania mogą być postrzegane jako dziwaczne, co może prowadzić do trudności w integracji z zespołem.

Wiązka B: Dramatyczno-Emocjonalne Zaburzenia Osobowości

1. Osobowość Antyspołeczna

Relacja z samym sobą: Osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości często mają zawyżoną samoocenę i brak poczucia winy. Własne potrzeby i pragnienia stawiają na pierwszym miejscu, ignorując konsekwencje swoich działań dla innych.
W relacji z partnerem: W relacjach partnerskich osoby te mogą być manipulacyjne i wyzyskujące, wykorzystując partnera dla własnych korzyści. Brak empatii sprawia, że mogą łatwo zranić bliskie osoby, nie odczuwając wyrzutów sumienia.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby antyspołeczne mogą nie spełniać swoich obowiązków rodzicielskich, zaniedbując potrzeby dzieci. Ich impulsywne i ryzykowne zachowania mogą negatywnie wpływać na stabilność rodziny.
Jako pracownik: W pracy osoby antyspołeczne mogą angażować się w nieuczciwe praktyki, nie przejmując się konsekwencjami. Mogą również mieć tendencję do konfliktów z przełożonymi i współpracownikami z powodu braku szacunku dla norm i zasad.

2. Osobowość Chwiejna Emocjonalnie (Borderline)

Relacja z samym sobą: Osoby z zaburzeniem borderline często doświadczają skrajnych wahań nastroju i mają niestabilny obraz siebie. Mogą przechodzić od intensywnego poczucia własnej wartości do głębokiego poczucia pustki i beznadziei.
W relacji z partnerem: Relacje partnerskie są zazwyczaj burzliwe, z częstymi konfliktami i dramatycznymi rozstaniami oraz powrotami. Osoby te mogą być nadmiernie zależne emocjonalnie od partnera, a jednocześnie lękać się opuszczenia, co prowadzi do zachowań impulsywnych i autodestrukcyjnych.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby z borderline mogą mieć trudności z utrzymaniem stabilności w relacjach z dziećmi. Ich skrajne emocje mogą prowadzić do zmiennych wzorców wychowawczych, co może być dezorientujące dla dzieci.
Jako pracownik: W pracy osoby te mogą zmagać się z niestabilnością emocjonalną, co wpływa na ich zdolność do koncentracji i utrzymania stałej motywacji. Konflikty z kolegami i przełożonymi są częste z powodu trudności w kontrolowaniu emocji.

3. Osobowość Histrioniczna

Relacja z samym sobą: Osoby histrioniczne często mają silną potrzebę uwagi i aprobaty ze strony innych, co kształtuje ich poczucie własnej wartości. Mogą być zależne od zewnętrznych opinii i czuć się zagubione, gdy nie znajdują się w centrum uwagi.
W relacji z partnerem: W relacjach partnerskich osoby te mogą być nadmiernie dramatyczne i poszukiwać intensywnych emocji. Często przeceniają bliskość relacji i mogą stać się zaborcze lub zazdrosne, gdy nie otrzymują wystarczającej uwagi.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby histrioniczne mogą przenosić swoje potrzeby uwagi na dzieci, oczekując od nich stałego zainteresowania i aprobaty. Mogą mieć trudności z dostrzeżeniem potrzeb dziecka niezwiązanych z ich własnymi pragnieniami.
Jako pracownik: W pracy osoby histrioniczne często starają się być w centrum uwagi i mogą przesadzać w swoich reakcjach, aby zwrócić na siebie uwagę. Mogą mieć trudności z przyjmowaniem konstruktywnej krytyki, a ich dramatyzm może być źródłem napięć w zespole.

4. Osobowość Narcystyczna

Relacja z samym sobą: Osoby narcystyczne mają zawyżone poczucie własnej wartości i mogą wierzyć w swoją wyjątkowość i niezastąpioność. Ich samoocena jest często uzależniona od podziwu ze strony innych.
W relacji z partnerem: W relacjach partnerskich osoby narcystyczne mogą być dominujące i wymagające, oczekując, że partner będzie im stale okazywać podziw i uwielbienie. Brak empatii może prowadzić do zaniedbywania potrzeb partnera.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby narcystyczne mogą postrzegać swoje dzieci jako przedłużenie własnego ego, oczekując od nich doskonałości i sukcesów, które potwierdzają ich własną wartość. Mogą być krytyczne i wymagające, jeśli dzieci nie spełniają ich oczekiwań.
Jako pracownik: W pracy osoby narcystyczne mogą dążyć do wysokich stanowisk, oczekując uznania i przywilejów. Mogą mieć trudności z pracą zespołową i przyjmowaniem krytyki, co prowadzi do napięć i konfliktów w środowisku zawodowym.

Wiązka C: Lękowe i Unikające Zaburzenia Osobowości

1. Osobowość Unikająca

Relacja z samym sobą: Osoby z osobowością unikającą często doświadczają chronicznego lęku i niskiej samooceny. Unikają sytuacji, w których mogą czuć się oceniane lub odrzucone, co prowadzi do wycofania się z wielu aspektów życia.
W relacji z partnerem: W relacjach partnerskich osoby te mogą unikać bliskości i intymności z obawy przed odrzuceniem. Ich lęk przed zranieniem może prowadzić do powierzchownych relacji, w których trudno o głębokie zaangażowanie.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby unikające mogą być nadmiernie ostrożne i ochronne wobec swoich dzieci, obawiając się, że jakiekolwiek niepowodzenie w wychowaniu zostanie im wytknięte. Mogą unikać podejmowania ryzyka i wprowadzania dzieci w nowe sytuacje.
Jako pracownik: W pracy osoby unikające mogą unikać ról, które wymagają publicznych wystąpień lub interakcji społecznych. Mogą być produktywne w zadaniach indywidualnych, ale ich lęk przed oceną może ograniczać ich rozwój zawodowy.

2. Osobowość Zależna

Relacja z samym sobą: Osoby z osobowością zależną mają silne poczucie niekompetencji i lęk przed samodzielnością. Czują, że nie są w stanie radzić sobie bez wsparcia innych, co prowadzi do ciągłego poszukiwania opieki i zatwierdzenia przez innych.
W relacji z partnerem: W związkach partnerskich osoby te mogą być nadmiernie zależne, podporządkowując się partnerowi i unikając konfliktów. Ich strach przed porzuceniem może prowadzić do trudności w wyrażaniu własnych potrzeb i pragnień.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby zależne mogą mieć trudności z wyznaczaniem granic i podejmowaniem decyzji dotyczących dzieci. Mogą również nadmiernie chronić dzieci z obawy, że ich samodzielność oznacza utratę kontroli i wsparcia.
Jako pracownik: W pracy osoby zależne mogą unikać podejmowania decyzji i preferować pracę pod kierownictwem innych. Mogą być lojalne i sumienne, ale ich brak samodzielności może ograniczać ich awans zawodowy.

3. Osobowość Obsesyjno-Kompulsyjna

Relacja z samym sobą: Osoby z osobowością obsesyjno-kompulsyjną często odczuwają wewnętrzny przymus do dążenia do perfekcji i kontroli. Mogą być surowe wobec siebie i stale krytykować swoje niedociągnięcia.
W relacji z partnerem: W relacjach partnerskich osoby te mogą być wymagające i krytyczne, oczekując, że partner będzie spełniał ich wysokie standardy. Ich potrzeba kontroli może prowadzić do napięć i konfliktów.
Jako rodzic: Jako rodzice, osoby obsesyjno-kompulsyjne mogą mieć skłonność do narzucania dzieciom ścisłych reguł i wymagań. Mogą koncentrować się na szczegółach i dyscyplinie, co może być stresujące dla dzieci.
Jako pracownik: W pracy osoby te często dążą do perfekcji i mogą być wyjątkowo sumienne i zorganizowane. Ich potrzeba kontroli może jednak prowadzić do trudności w delegowaniu zadań i pracy zespołowej, a także do nadmiernego stresu.

Każdy typ zaburzenia osobowości wpływa na różne aspekty życia jednostki, od relacji z samym sobą, przez związki partnerskie, po rolę rodzica i pracownika. Zrozumienie tych schematów zachowań jest kluczowe dla właściwego wsparcia i terapii, które mogą pomóc osobom zmagającym się z tymi trudnościami lepiej funkcjonować w społeczeństwie. Indywidualne podejście terapeutyczne, uwzględniające specyfikę każdego zaburzenia, jest niezbędne do osiągnięcia pozytywnych zmian i poprawy jakości życia tych osób oraz ich bliskich.

Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,

https://www.instytutswiadomosci.online/terapieirozwojinstytutswiadomosci

Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog

Terapeuta Schematów

Terapeuta VR

Psychosomatyk

Zapraszam do obejrzenia wykładów oraz lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:

Narcyzm, czyli trauma ciągłego porzucenia

https://www.youtube.com/watch?v=2AieFRSBdIQ&t=16s

Narcystyczna Relacja z Ciałem, czyli czy jesteś Narcyzem dla swojego ciała?

https://www.youtube.com/watch?v=oZZqHyuWCDo