Styl przywiązania jest kluczowym aspektem w psychologii rozwojowej i klinicznej, wpływającym na sposób, w jaki ludzie wchodzą w relacje interpersonalne przez całe życie. Koncepcja stylów przywiązania, oparta na badaniach Johna Bowlby'ego i rozwinięta przez Mary Ainsworth, sugeruje, że wczesne doświadczenia z opiekunami kształtują nasze zdolności do budowania związków w dorosłym życiu. W artykule omówione zostaną cztery główne style przywiązania, ich geneza, dynamika zmian w ciągu życia oraz związki z wybranymi zaburzeniami osobowości.
Geneza Stylów Przywiązania
Styl przywiązania kształtuje się w dzieciństwie na podstawie relacji dziecka z głównymi opiekunami. John Bowlby, twórca teorii przywiązania, sugerował, że dzieci rodzą się z wrodzoną potrzebą bliskości i bezpieczeństwa, które realizowane są poprzez więź z opiekunem. Mary Ainsworth, w swoich badaniach nad "obcą sytuacją", wyróżniła trzy główne style przywiązania: bezpieczny, lękowo-ambiwalentny i unikający, do których później dodano styl zdezorganizowany.
Doświadczenia z dzieciństwa i jakość relacji z rodzicami lub opiekunami są ściśle związane z późniejszą zdolnością człowieka do relacji interpersonalnych. Stosunek do bliskości i sposób reagowania w relacjach określają właśnie style przywiązania. Utrata matki, ojca lub innego opiekuna w dzieciństwie, często wynikająca z braku poświęcania dziecku wystarczającej uwagi w kluczowych momentach rozwoju emocjonalnego, może mieć długotrwały wpływ na postrzeganie bliskości i sposób reagowania w dorosłych relacjach.
Style przywiązania: charakterystyka
Bezpieczny styl przywiązania
Bezpieczny styl przywiązania cechuje wysoki poziom samooceny oraz zaufania w relacjach. Osoby z tym stylem są skłonne do budowania bliskich, długotrwałych związków, ale nie przeraża ich wizja braku relacji przez jakiś czas. Potrafią zarówno dawać, jak i brać wsparcie w relacjach. Bezpieczny styl przywiązania wykształca się, gdy rodzic reaguje na potrzeby i emocje dziecka, tworząc atmosferę pełną zaufania. Osoby z tym stylem często potrafią wyrażać swoje uczucia, wyznaczać granice i akceptować siebie oraz innych.
Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania
Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania charakteryzuje się niską samooceną i dużą potrzebą bliskości, połączoną z wysokim lękiem przed odrzuceniem. Osoby z tym stylem często stawiają partnera wyżej od siebie, obawiając się, że nie poradzą sobie bez niego. Lęk przed utratą relacji skłania je do poświęceń, zaspokajania potrzeb partnera kosztem własnych oraz silnych reakcji emocjonalnych, takich jak zazdrość. Styl ten rozwija się w odpowiedzi na chaotyczną i nieprzewidywalną opiekę ze strony rodziców, co prowadzi do niestabilności emocjonalnej i niepewności w relacjach romantycznych.
Unikający styl przywiązania
Unikający styl przywiązania cechuje wysoka samoocena, ale niski poziom zaufania do innych. Osoby o tym stylu często unikają bliskości i zależności od innych, co wynika z doświadczeń z opiekunem, który był emocjonalnie niedostępny lub odrzucający. Dorosłe osoby z tym stylem mogą unikać intymności, angażując się bardziej w pracę czy inne aktywności, aby zrekompensować brak bliskich związków. Unikowy styl przywiązania kształtuje się, gdy dziecko przestaje poszukiwać wsparcia i interakcji z rodzicem, co prowadzi do wycofania się z poszukiwania wsparcia i wyrażania emocji.
Zdezorganizowany styl przywiązania
Zdezorganizowany styl przywiązania łączy w sobie elementy lękowego i unikowego stylu, charakteryzując się chaotycznym podejściem do relacji, gdzie wysoki poziom zaufania do innych współistnieje z niską samooceną. Styl ten wykształca się na skutek braku poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie, często związanego z przemocą fizyczną, emocjonalną lub nieprzyjaznym otoczeniem. Osoby z tym stylem mogą wykazywać skłonność do nadmiernej ufności, jednocześnie odczuwając lęk przed odrzuceniem i trudności w regulacji emocji.
Zmiany stylów przywiązania w czasie
Chociaż style przywiązania uważane są za względnie stałe, badania sugerują, że około 30% osób doświadcza zmiany stylu przywiązania na przestrzeni życia. Czynniki sprzyjające takiej zmianie to między innymi doświadczenie wieloletniego związku charakteryzującego się bezpiecznym stylem więzi, terapia indywidualna, czy terapia par. Zmiana stylu przywiązania jest kluczowa w poprawie jakości relacji interpersonalnych i ogólnego funkcjonowania emocjonalnego.
Style przywiązania a zaburzenia osobowości
Badania nad związkami między stylami przywiązania a zaburzeniami osobowości wykazują, że niepewne style przywiązania (lękowo-ambiwalentny, unikowy i zdezorganizowany) mogą predysponować do rozwoju pewnych patologii osobowości.
Zaburzenie osobowości typu borderline: Silnie powiązane z lękowo-ambiwalentnym i zdezorganizowanym stylem przywiązania. Osoby z borderline często doświadczają intensywnych lęków przed odrzuceniem, niestabilności emocjonalnej oraz trudności w utrzymywaniu stabilnych relacji, co może wynikać z niepewnego przywiązania w dzieciństwie.
Zaburzenie osobowości typu narcystycznego: Może być powiązane z unikowym stylem przywiązania, gdzie nadmierna niezależność i unikanie bliskości są mechanizmami obronnymi przed odrzuceniem i krytyką. Narcystyczna potrzeba uwagi i uznania może wynikać z niewystarczającego wsparcia emocjonalnego w dzieciństwie.
Zaburzenie osobowości typu unikającego: Charakteryzuje się głębokim lękiem przed odrzuceniem i unikanie relacji z innymi, co może być bezpośrednią konsekwencją unikowego stylu przywiązania. Osoby z tym zaburzeniem często izolują się, aby uniknąć potencjalnego odrzucenia lub krytyki.
Zaburzenie osobowości typu zależnego: Związane z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania, gdzie nadmierna zależność od innych jest centralnym aspektem funkcjonowania. Osoby te mogą mieć trudności z podejmowaniem decyzji bez wsparcia innych i odczuwać silny lęk przed samotnością.
Interwencje terapeutyczne
Próba zastąpienia niepewnych stylów przywiązania bezpiecznym stylem może być kluczowa dla poprawy jakości życia emocjonalnego. Proces ten, choć trudny, jest możliwy dzięki terapii, która pomaga w rozpoznaniu i modyfikacji wzorców zachowań oraz w budowaniu zdrowych relacji. Terapia dla par również może odegrać znaczącą rolę w poprawie relacji, szczególnie gdy styl przywiązania jest głęboko zakorzeniony w obu partnerach.
Styl przywiązania odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu relacji interpersonalnych i zdrowia psychicznego. Zrozumienie własnego stylu przywiązania oraz jego wpływu na życie codzienne może być pierwszym krokiem do wprowadzenia zmian prowadzących do zdrowszych, bardziej satysfakcjonujących relacji. Wiedza na ten temat jest niezwykle ważna, ponieważ może pomóc w lepszym zrozumieniu siebie i swoich bliskich, a także w pracy nad poprawą jakości życia emocjonalnego.
Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Schematów
Terapeuta VR
Psychosomatyk
Zapraszam do obejrzenia wykładów oraz lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Narcyzm, czyli trauma ciągłego porzucenia
Narcystyczna Relacja z Ciałem, czyli czy jesteś Narcyzem dla swojego ciała?
Wizualizacja Nadaj Swojemu Ciału Imię
Relacja narcystyczna: charakterystyka związku z osobą narcystyczną
Narcyzm - czym jest?
Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne #czynnikd #egoizm #sadyzm #makiawelyzm #psychopatia #socjopatia
Comments