Zaburzenie osobowości narcystycznej (ZON), znane również jako Zaburzenie Narcystyczne Osobowości (NPD) według DSM-5 i Zaburzenie Osobowości Narcystycznej według ICD-11, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych i trudnych do leczenia zaburzeń osobowości. Wzrost liczby diagnoz oraz zainteresowanie tym problemem świadczą o jego znaczeniu w kontekście zdrowia psychicznego jednostki oraz jej relacji z otoczeniem.
Fazy rozwoju zaburzenia osobowości narcystycznej
ZON rozwija się stopniowo, przechodząc przez różne fazy, które są kształtowane przez liczne czynniki rozwojowe, genetyczne i środowiskowe.
Wczesne doświadczenia i emocjonalne potrzeby: W dzieciństwie i młodości doświadczenia emocjonalne mogą predysponować do narcyzmu. Dzieci, które doświadczają nadmiernego uznania bez równoważącej krytyki czy empatii, mogą rozwijać początki narcystycznego sposobu myślenia.
Zaburzone relacje z rodzicami: Rodzice odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu poczucia własnej wartości dziecka. Nadmierna pochwała bez krytycznego spojrzenia na błędy może prowadzić do przekonania o wyjątkowości dziecka, co jest podstawą narcyzmu.
Trauma z dzieciństwa jako źródło narcyzmu: Traumatyczne doświadczenia, takie jak być ofiarą narcystycznego rodzica, mają kluczowy wpływ na rozwój ZON.
Narcystyczna matka: Matka o charakterze narcystycznym może traktować dziecko jako przedłużenie siebie, narzucając mu swoje oczekiwania i niepohamowaną potrzebę uznania. Zaniedbanie emocjonalne i absencja emocjonalna mogą prowadzić do braku bezpieczeństwa emocjonalnego u dziecka.
Narcystyczny ojciec: Ojciec narcystyczny może postrzegać dziecko jako narzędzie do zaspokojenia własnych potrzeb lub jako przedłużenie siebie. Brak stabilności emocjonalnej, nieprzewidywalność oraz nadmierna krytyka mogą wpływać na rozwój narcyzmu u dziecka.
Trauma porzucenia przez rodzica, osierocenia, braku fizycznego rodzica: Brak jednego z rodziców fizycznie lub emocjonalnie może prowadzić do głębokiego poczucia porzucenia i osierocenia u dziecka. To doświadczenie może wzmacniać potrzebę tworzenia fałszywego obrazu siebie jako mechanizmu obronnego.
Trauma transgeneracyjna jako przyczyna kształtowania się ZON: Trauma transgeneracyjna odgrywa istotną rolę w rozwoju narcyzmu. Przekazywane przez pokolenia nieprzetworzone doświadczenia traumy, takie jak przemoc, zaniedbanie czy dezintegracja rodzinna, mogą wpływać na wzorce emocjonalne i zachowania w rodzinie, które sprzyjają powstawaniu ZON.
Mechanizm: Trauma transgeneracyjna może wpływać na rodzinę poprzez przekazywanie niezdolności do nawiązywania zdrowych relacji, nadmierną kontrolę emocjonalną lub brak stabilności. Dzieci w takich rodzinach mogą uczyć się, że ich wartość zależy od zewnętrznych sukcesów lub uznania, co może prowadzić do narcystycznych cech osobowości.
Mechanizmy obronne: Narcyzm często rozwija się jako sposób radzenia sobie z traumą. Osoba narcystyczna może stworzyć idealizowany obraz siebie, aby chronić się przed bólem porzucenia i zranienia emocjonalnego.
Rozwój fałszywego "ja": Osoby z ZON często prezentują się jako bardziej kompetentne, atrakcyjne i inteligentne, niż w rzeczywistości są, aby ukryć swoje wewnętrzne niepewności i lęki.
Brak empatii i nadmierne poczucie własnej wartości: Zaniedbanie emocjonalne w dzieciństwie może prowadzić do braku zdolności do empatii oraz nadmiernego poczucia własnej wartości, co jest charakterystyczne dla narcystycznego zaburzenia osobowości.
Wiek Rozwoju Narcyzmu
ZON zazwyczaj zaczyna się kształtować w młodym wieku, najczęściej w okresie dzieciństwa i wczesnej młodości, gdy formują się podstawowe przekonania i wzorce zachowań. W miarę dorastania te cechy mogą się nasilać, szczególnie jeśli osoba nie otrzymuje odpowiedniego wsparcia czy terapii.
Zaburzenie osobowości narcystycznej jest złożonym problemem, którego geneza wiąże się z wieloma czynnikami rozwojowymi, genetycznymi oraz środowiskowymi. Kluczem do skutecznego leczenia i zarządzania ZON jest zrozumienie tych mechanizmów oraz wczesne interwencje terapeutyczne, które mogą pomóc jednostce w rozwijaniu zdrowszych form samoświadomości i relacji z innymi. Artykuł ten miał na celu rzucenie światła na procesy powstawania ZON oraz na złożoność ich rozwoju, uwzględniając wpływ traumy transgeneracyjnej jako istotnego czynnika predysponującego do narcyzmu.
Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Schematów
Terapeuta VR
Naturoterapeuta
Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Relacja narcystyczna: charakterystyka związku z osobą narcystyczną
Narcyzm - czym jest?
Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne
Comments