top of page
Szukaj
26 lip

Narcyzm, Psychopatia i Socjopatia: różnice, zależności i podobieństwa

Zaktualizowano: 4 sie

Narcyzm, psychopatia i socjopatia to terminy, które często pojawiają się w kontekście zaburzeń osobowości. Mimo że te trzy koncepcje mają pewne podobieństwa, każda z nich ma unikalne cechy i różni się w istotny sposób. W tym artykule omawiam różnice, zależności i podobieństwa między tymi trzema zaburzeniami, aby lepiej zrozumieć ich specyfikę i wzajemne relacje. Ponadto przedstawiam klasyfikację według ICD-11 i DSM-5.





Narcyzm


Definicja: Narcyzm to zaburzenie osobowości charakteryzujące się nadmiernym poczuciem własnej wartości, potrzebą podziwu i brakiem empatii wobec innych ludzi.


Cechy charakterystyczne:

  • Przesadne poczucie własnej ważności.

  • Fantazje o nieograniczonej władzy, sukcesie lub urodzie.

  • Przekonanie o własnej wyjątkowości i oczekiwanie specjalnego traktowania.

  • Wymaganie ciągłego podziwu i uwagi.

  • Wykorzystywanie innych dla własnych celów.

  • Brak empatii i niezdolność do rozpoznania uczuć innych osób.

  • Zazdrość wobec innych lub przekonanie, że inni są zazdrośni.


Przyczyny: Narcyzm może wynikać z kombinacji genetycznych, środowiskowych i psychologicznych czynników. Wczesne doświadczenia z rodzicami, którzy przesadnie chwalą lub ignorują dziecko, mogą przyczynić się do rozwoju tego zaburzenia.


Klasyfikacja:

  • ICD-11: Narcyzm jest sklasyfikowany jako „zaburzenie osobowości z dominującymi cechami narcystycznymi” pod kodem 6D11.5.

  • DSM-5: Narcystyczne zaburzenie osobowości (Narcissistic Personality Disorder) znajduje się w sekcji II pod kodem 301.81 (F60.81).


Psychopatia


Definicja: Psychopatia to zaburzenie osobowości charakteryzujące się chronicznym brakiem uczuć, sumienia i empatii oraz skłonnością do antyspołecznych zachowań.


Cechy charakterystyczne:


  • Brak wyrzutów sumienia lub poczucia winy.

  • Płytkie emocje i brak empatii.

  • Skłonność do manipulacji i oszustwa.

  • Impulsywność i brak odpowiedzialności.

  • Skłonność do agresji i przemocy.

  • Niezdolność do tworzenia trwałych więzi społecznych.

  • Niezdolność do uczenia się na błędach i brak strachu przed konsekwencjami.


Przyczyny: Psychopatia jest często związana z czynnikami genetycznymi i neurologicznymi. Badania sugerują, że zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, szczególnie w obszarach związanych z emocjami i kontrolą impulsów, mogą odgrywać kluczową rolę w rozwoju tego zaburzenia.


Klasyfikacja:

  • ICD-11: Psychopatia nie jest wymieniona jako odrębne zaburzenie, ale wiele jej cech pokrywa się z „zaburzeniem osobowości antyspołecznej” (Antisocial Personality Disorder) pod kodem 6D11.2.

  • DSM-5: Psychopatia jest uważana za podtyp lub bardziej ekstremalną formę antyspołecznego zaburzenia osobowości (Antisocial Personality Disorder) znajdującego się pod kodem 301.7 (F60.2).


Socjopatia


Definicja: Socjopatia, często używana zamiennie z psychopatią, to zaburzenie osobowości charakteryzujące się antyspołecznym stylem życia, brakiem poszanowania dla norm społecznych i problemami z nawiązywaniem relacji.


Cechy charakterystyczne:

  • Chroniczne naruszanie norm społecznych.

  • Impulsywność i agresywność.

  • Skłonność do kłamstwa i manipulacji.

  • Brak stabilności w związkach i pracy.

  • Ograniczona zdolność do odczuwania empatii.

  • Niska tolerancja na frustrację i brak długoterminowych celów.


Przyczyny: Socjopatia jest często wynikiem czynników środowiskowych, takich jak traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie, nadużycia czy zaniedbanie. Może również wynikać z dysfunkcjonalnych wzorców rodzicielskich i społecznych.


Klasyfikacja:

  • ICD-11: Podobnie jak w przypadku psychopatii, socjopatia jest klasyfikowana jako część „zaburzenia osobowości antyspołecznej” (Antisocial Personality Disorder) pod kodem 6D11.2.

  • DSM-5: Socjopatia jest również traktowana jako forma antyspołecznego zaburzenia osobowości (Antisocial Personality Disorder) pod kodem 301.7 (F60.2).


Podobieństwa i zależności


  1. Brak Empatii: Zarówno narcyzm, psychopatia, jak i socjopatia charakteryzują się ograniczoną zdolnością do odczuwania empatii. Jednak w narcyzmie brak empatii jest często wynikiem nadmiernego skupienia na sobie, podczas gdy w psychopatii i socjopatii jest bardziej związany z obojętnością na uczucia innych.

  2. Manipulacja: Manipulacja jest cechą wspólną dla wszystkich trzech zaburzeń. Narcyzi manipulują, aby utrzymać swoje poczucie własnej wartości, psychopaci dla własnej korzyści bez względu na konsekwencje, a socjopaci w celu osiągnięcia swoich celów, często w sposób impulsywny.

  3. Antyspołeczne zachowania: Psychopatia i socjopatia są bardziej związane z chronicznym naruszaniem norm społecznych i antyspołecznymi zachowaniami niż narcyzm. Jednakże, narcyzi również mogą wykazywać antyspołeczne zachowania, gdy ich potrzeby nie są zaspokajane.


Różnice


Podstawowe motywacje:

  • Narcyzm: Dążenie do podziwu i potwierdzenia własnej wartości.

  • Psychopatia: Dążenie do kontroli, władzy i osobistych korzyści, często bez względu na konsekwencje.

  • Socjopatia: Dążenie do spełnienia swoich impulsów i potrzeb, często w wyniku traumatycznych doświadczeń.

Reakcje na krytykę:

  • Narcyzm: Skrajnie wrażliwi na krytykę, mogą reagować agresją lub wycofaniem.

  • Psychopatia: Zazwyczaj obojętni na krytykę, mogą reagować przemocą, jeśli krytyka zagraża ich interesom.

  • Socjopatia: Mogą reagować impulsywnie lub agresywnie na krytykę, zwłaszcza jeśli czują się zagrożeni.


Stosunek do norm społecznych:

  • Narcyzm: Zewnętrznie mogą przestrzegać norm, aby uzyskać podziw, ale wewnętrznie czują się ponad nimi.

  • Psychopatia: Całkowicie ignorują normy społeczne, kierując się własnymi zasadami.

  • Socjopatia: Często naruszają normy społeczne, szczególnie gdy są pod wpływem impulsów.


Narcyzm, psychopatia i socjopatia, choć mają pewne wspólne cechy, różnią się pod względem motywacji, zachowań i reakcji na otoczenie. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla diagnozy i leczenia tych zaburzeń. Każde z nich wymaga specyficznego podejścia terapeutycznego, uwzględniającego indywidualne cechy i potrzeby pacjenta. Dzięki klasyfikacji ICD-11 i DSM-5, klinicyści mają narzędzia do precyzyjniejszej diagnozy i leczenia tych złożonych zaburzeń osobowości.


Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,



Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog

Terapeuta Schematów

Terapeuta VR

Naturoterapeuta


Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:


Relacja narcystyczna: charakterystyka związku z osobą narcystyczną


Narcyzm - czym jest?


Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?


Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem


Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego




Comments

bottom of page