Narcyzm, psychopatia i socjopatia to terminy, które często pojawiają się w kontekście zaburzeń osobowości. Mimo że te trzy koncepcje mają pewne podobieństwa, każda z nich ma unikalne cechy i różni się w istotny sposób. W tym artykule omawiam różnice, zależności i podobieństwa między tymi trzema zaburzeniami, aby lepiej zrozumieć ich specyfikę i wzajemne relacje. Ponadto przedstawiam klasyfikację według ICD-11 i DSM-5.
Narcyzm
Definicja: Narcyzm to zaburzenie osobowości charakteryzujące się nadmiernym poczuciem własnej wartości, potrzebą podziwu i brakiem empatii wobec innych ludzi.
Cechy charakterystyczne:
Przesadne poczucie własnej ważności.
Fantazje o nieograniczonej władzy, sukcesie lub urodzie.
Przekonanie o własnej wyjątkowości i oczekiwanie specjalnego traktowania.
Wymaganie ciągłego podziwu i uwagi.
Wykorzystywanie innych dla własnych celów.
Brak empatii i niezdolność do rozpoznania uczuć innych osób.
Zazdrość wobec innych lub przekonanie, że inni są zazdrośni.
Przyczyny: Narcyzm może wynikać z kombinacji genetycznych, środowiskowych i psychologicznych czynników. Wczesne doświadczenia z rodzicami, którzy przesadnie chwalą lub ignorują dziecko, mogą przyczynić się do rozwoju tego zaburzenia.
Klasyfikacja:
ICD-11: Narcyzm jest sklasyfikowany jako „zaburzenie osobowości z dominującymi cechami narcystycznymi” pod kodem 6D11.5.
DSM-5: Narcystyczne zaburzenie osobowości (Narcissistic Personality Disorder) znajduje się w sekcji II pod kodem 301.81 (F60.81).
Psychopatia
Definicja: Psychopatia to zaburzenie osobowości charakteryzujące się chronicznym brakiem uczuć, sumienia i empatii oraz skłonnością do antyspołecznych zachowań.
Cechy charakterystyczne:
Brak wyrzutów sumienia lub poczucia winy.
Płytkie emocje i brak empatii.
Skłonność do manipulacji i oszustwa.
Impulsywność i brak odpowiedzialności.
Skłonność do agresji i przemocy.
Niezdolność do tworzenia trwałych więzi społecznych.
Niezdolność do uczenia się na błędach i brak strachu przed konsekwencjami.
Przyczyny: Psychopatia jest często związana z czynnikami genetycznymi i neurologicznymi. Badania sugerują, że zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, szczególnie w obszarach związanych z emocjami i kontrolą impulsów, mogą odgrywać kluczową rolę w rozwoju tego zaburzenia.
Klasyfikacja:
ICD-11: Psychopatia nie jest wymieniona jako odrębne zaburzenie, ale wiele jej cech pokrywa się z „zaburzeniem osobowości antyspołecznej” (Antisocial Personality Disorder) pod kodem 6D11.2.
DSM-5: Psychopatia jest uważana za podtyp lub bardziej ekstremalną formę antyspołecznego zaburzenia osobowości (Antisocial Personality Disorder) znajdującego się pod kodem 301.7 (F60.2).
Socjopatia
Definicja: Socjopatia, często używana zamiennie z psychopatią, to zaburzenie osobowości charakteryzujące się antyspołecznym stylem życia, brakiem poszanowania dla norm społecznych i problemami z nawiązywaniem relacji.
Cechy charakterystyczne:
Chroniczne naruszanie norm społecznych.
Impulsywność i agresywność.
Skłonność do kłamstwa i manipulacji.
Brak stabilności w związkach i pracy.
Ograniczona zdolność do odczuwania empatii.
Niska tolerancja na frustrację i brak długoterminowych celów.
Przyczyny: Socjopatia jest często wynikiem czynników środowiskowych, takich jak traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie, nadużycia czy zaniedbanie. Może również wynikać z dysfunkcjonalnych wzorców rodzicielskich i społecznych.
Klasyfikacja:
ICD-11: Podobnie jak w przypadku psychopatii, socjopatia jest klasyfikowana jako część „zaburzenia osobowości antyspołecznej” (Antisocial Personality Disorder) pod kodem 6D11.2.
DSM-5: Socjopatia jest również traktowana jako forma antyspołecznego zaburzenia osobowości (Antisocial Personality Disorder) pod kodem 301.7 (F60.2).
Podobieństwa i zależności
Brak Empatii: Zarówno narcyzm, psychopatia, jak i socjopatia charakteryzują się ograniczoną zdolnością do odczuwania empatii. Jednak w narcyzmie brak empatii jest często wynikiem nadmiernego skupienia na sobie, podczas gdy w psychopatii i socjopatii jest bardziej związany z obojętnością na uczucia innych.
Manipulacja: Manipulacja jest cechą wspólną dla wszystkich trzech zaburzeń. Narcyzi manipulują, aby utrzymać swoje poczucie własnej wartości, psychopaci dla własnej korzyści bez względu na konsekwencje, a socjopaci w celu osiągnięcia swoich celów, często w sposób impulsywny.
Antyspołeczne zachowania: Psychopatia i socjopatia są bardziej związane z chronicznym naruszaniem norm społecznych i antyspołecznymi zachowaniami niż narcyzm. Jednakże, narcyzi również mogą wykazywać antyspołeczne zachowania, gdy ich potrzeby nie są zaspokajane.
Różnice
Podstawowe motywacje:
Narcyzm: Dążenie do podziwu i potwierdzenia własnej wartości.
Psychopatia: Dążenie do kontroli, władzy i osobistych korzyści, często bez względu na konsekwencje.
Socjopatia: Dążenie do spełnienia swoich impulsów i potrzeb, często w wyniku traumatycznych doświadczeń.
Reakcje na krytykę:
Narcyzm: Skrajnie wrażliwi na krytykę, mogą reagować agresją lub wycofaniem.
Psychopatia: Zazwyczaj obojętni na krytykę, mogą reagować przemocą, jeśli krytyka zagraża ich interesom.
Socjopatia: Mogą reagować impulsywnie lub agresywnie na krytykę, zwłaszcza jeśli czują się zagrożeni.
Stosunek do norm społecznych:
Narcyzm: Zewnętrznie mogą przestrzegać norm, aby uzyskać podziw, ale wewnętrznie czują się ponad nimi.
Psychopatia: Całkowicie ignorują normy społeczne, kierując się własnymi zasadami.
Socjopatia: Często naruszają normy społeczne, szczególnie gdy są pod wpływem impulsów.
Narcyzm, psychopatia i socjopatia, choć mają pewne wspólne cechy, różnią się pod względem motywacji, zachowań i reakcji na otoczenie. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla diagnozy i leczenia tych zaburzeń. Każde z nich wymaga specyficznego podejścia terapeutycznego, uwzględniającego indywidualne cechy i potrzeby pacjenta. Dzięki klasyfikacji ICD-11 i DSM-5, klinicyści mają narzędzia do precyzyjniejszej diagnozy i leczenia tych złożonych zaburzeń osobowości.
Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Schematów
Terapeuta VR
Naturoterapeuta
Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Relacja narcystyczna: charakterystyka związku z osobą narcystyczną
Narcyzm - czym jest?
Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne #czynnikd #egoizm #sadyzm #makiawelyzm #psychopatia #socjopatia
Comentários