Narcyzm, jako złożone zjawisko psychologiczne, obejmuje cechy takie jak nadmierna potrzeba podziwu, brak empatii oraz poczucie wyższości. Warto jednak zauważyć, że narcyzm nie zawsze jest zewnętrznie widoczny jako pewność siebie i samouwielbienie. Może on również ukrywać głęboko zakorzenione negatywne przekonania i myśli, które są charakterystyczne dla negatywnej triady poznawczej, opisanej przez Aarona Becka. Negatywna triada poznawcza obejmuje trzy rodzaje negatywnych myśli: o sobie, o świecie i o przyszłości. W kontekście narcyzmu, te negatywne myśli mogą przybierać specyficzne formy i manifestować się w określonych sytuacjach i schematach, które warto omówić szczegółowo.
Negatywne Myśli o Sobie a Narcyzm
Pomimo pozornej pewności siebie, osoby o narcystycznych cechach mogą doświadczać głęboko ukrytych negatywnych myśli o sobie. W narcyzmie te myśli mogą obejmować przekonania takie jak: "Bez podziwu innych jestem bezwartościowy" lub "Moja wartość zależy od mojego statusu i osiągnięć". Te przekonania są często skrywane pod warstwą arogancji i samouwielbienia, ale mogą prowadzić do chronicznego niepokoju i niepewności.
Sytuacje, w których narcyz jest krytykowany lub nie otrzymuje spodziewanego uznania, mogą wywołać te negatywne myśli, prowadząc do reakcji obronnych, takich jak gniew, złość lub depresja. Te reakcje obronne są mechanizmami ochronnymi, mającymi na celu zatuszowanie wewnętrznej niepewności i lęku przed deprecjacją.
Negatywne Myśli o Świecie a Narcyzm
Negatywne myśli o świecie w kontekście narcyzmu mogą przybierać formę przekonań, że inni ludzie są zagrożeniem dla statusu i wartości narcysty. Narcyz może myśleć: "Ludzie są zazdrośni i chcą mnie zniszczyć" lub "Świat jest pełen rywali, którzy chcą mnie zdeprecjonować". Takie myślenie prowadzi do chronicznej podejrzliwości, skłonności do rywalizacji i braku zaufania.
Schematy te manifestują się w interakcjach społecznych, gdzie narcyz stara się zdominować innych lub demonizować tych, którzy nie potwierdzają jego wyższości. W ten sposób, negatywne postrzeganie świata wzmacnia cykl samouwielbienia i defensywności.
Negatywne Myśli o Przyszłości a Narcyzm
W kontekście przyszłości, narcyz może obawiać się utraty swojego statusu i podziwu. Negatywne myśli mogą obejmować przekonania takie jak: "Jeśli nie będę w centrum uwagi, stracę wszystko" lub "Moje osiągnięcia mogą zostać zapomniane, a wtedy zostanę nikim". Te myśli prowadzą do nieustannego dążenia do sukcesu i podziwu, a każda porażka jest postrzegana jako katastrofa.
Sytuacje związane z przyszłością, takie jak planowanie kariery czy długoterminowe relacje, mogą wywoływać lęk i niepewność. Narcyz może unikać zaangażowania w długoterminowe zobowiązania, obawiając się, że nie będą one wystarczająco spektakularne, aby podtrzymać jego poczucie wartości.
Narcyzm Wrażliwy: Poczucie Bezwartościowości i Lęk przed Odrzuceniem
Narcyzm, zwłaszcza narcyzm wrażliwy, charakteryzuje się głęboko zakorzenionym poczuciem bycia bezwartościowym oraz nieustannym lękiem przed odrzuceniem. Osoby z narcyzmem wrażliwym, w przeciwieństwie do bardziej widocznych i ekspansywnych narcyzów, mogą manifestować swoje cechy poprzez wrażliwość na krytykę, skłonność do zamykania się w sobie oraz chroniczne poczucie krzywdy i niesprawiedliwości. Te osoby często maskują swoje niskie poczucie własnej wartości poprzez subtelne formy samouwielbienia i defensywne zachowania, które mają na celu ochronę ich kruchego ego.
W kontekście negatywnej triady poznawczej Becka, narcyzm wrażliwy doskonale ilustruje, jak głęboko negatywne myśli mogą być integralną częścią narcystycznej osobowości. Negatywne myśli o sobie ("Jestem bezwartościowy, jeśli nie jestem podziwiany"), negatywne myśli o świecie ("Świat jest pełen ludzi, którzy chcą mnie odrzucić") oraz negatywne myśli o przyszłości ("Zawsze będę samotny i niezrozumiany") są kluczowymi komponentami ich psychologicznego funkcjonowania.
Te negatywne myśli napędzają lęk przed odrzuceniem, prowadząc do unikania sytuacji, w których ich wartość może być kwestionowana, a jednocześnie intensyfikują potrzebę uzyskania zewnętrznego potwierdzenia swojej wartości. W praktyce oznacza to, że narcyz wrażliwy może unikać bliskich relacji z obawy przed odrzuceniem, jednocześnie desperacko poszukując podziwu i uznania w innych sferach życia, takich jak kariera zawodowa czy aktywność w mediach społecznościowych.
Kontekst i Powiązania
Negatywna triada poznawcza, choć pierwotnie opisana w kontekście depresji, może być ściśle związana z narcyzmem. Negatywne myśli o sobie, świecie i przyszłości w narcyzmie są często zinternalizowane i kompensowane poprzez zewnętrzne zachowania mające na celu zbudowanie i utrzymanie idealizowanego obrazu siebie.
Narcyzm w tym ujęciu jest mechanizmem obronnym przed głęboką wewnętrzną niepewnością. Negatywna triada poznawcza pokazuje, jak te negatywne myśli mogą być podstawą narcystycznych mechanizmów obronnych, wpływając na to, jak narcyz postrzega siebie, innych ludzi i swoją przyszłość.
Wnioski
Zrozumienie związku między narcyzmem a negatywną triadą poznawczą pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów, które napędzają narcystyczne zachowania. Terapie skoncentrowane na identyfikacji i modyfikacji tych negatywnych myśli mogą być kluczowe w leczeniu narcyzmu, prowadząc do bardziej autentycznego poczucia własnej wartości i zdrowszych relacji z innymi oraz bardziej realistycznego i pozytywnego spojrzenia na przyszłość. W szczególności, Terapia Traumy i Terapia Schematów mogą odegrać istotną rolę w leczeniu narcyzmu.
Terapia traumy pozwala na zidentyfikowanie i przetworzenie bolesnych doświadczeń z przeszłości, które mogą być źródłem negatywnych przekonań o sobie, świecie i przyszłości. Praca nad traumą może pomóc w złagodzeniu głęboko zakorzenionego poczucia bezwartościowości oraz lęku przed odrzuceniem, które są centralnymi elementami narcyzmu wrażliwego.
Terapia schematów, z kolei, skupia się na identyfikacji i zmianie trwałych wzorców myślenia, odczuwania i zachowania, które rozwijają się w wyniku wczesnych doświadczeń życiowych. Poprzez pracę nad schematami, osoby z narcyzmem mogą nauczyć się bardziej adaptacyjnych sposobów radzenia sobie z negatywnymi myślami i emocjami. Terapia schematów pomaga w budowaniu bardziej stabilnego i realistycznego poczucia własnej wartości oraz w poprawie zdolności do tworzenia zdrowych, satysfakcjonujących relacji interpersonalnych.
Łącząc te podejścia, mogę skutecznie pomagać osobom z narcyzmem i ich bliskim w przezwyciężaniu ich trudności emocjonalnych i interpersonalnych, prowadząc do lepszego zrozumienia siebie oraz bardziej pozytywnego i zrównoważonego życia.
Jeżeli obserwujesz u siebie cechy narcystyczne i chcesz nad nimi pracować lub jesteś ofiarą narcyzmu i potrzebujesz wsparcia w związku narcystycznym, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Świadomości
Naturoterapeuta
Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Narcyzm - czym jest?
Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne
Comments