Narcyzm i osobowość borderline (BPD) to dwa zaburzenia osobowości, które choć mają pewne wspólne cechy, różnią się w istotny sposób. Zrozumienie tych różnic i podobieństw jest kluczowe dla skutecznego diagnozowania i leczenia pacjentów. W artykule tym omówimy te zaburzenia, zwracając uwagę na ich specyficzne cechy, zdolność do empatii i emocji, a także ich interakcje z innymi. Na koniec przyjrzymy się, jak zachowuje się osoba, u której występują oba zaburzenia jednocześnie, prezentując schematy zachowań, dynamikę relacji oraz przykłady konkretnych sytuacji.
Narcyzm: charakterystyka i cechy
Narcyzm, znany również jako narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD), charakteryzuje się wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości, potrzebą podziwu oraz brakiem empatii. Osoby z NPD często przejawiają:
Przesadne poczucie własnej ważności i wyjątkowości.
Fantazje o nieograniczonej władzy, sukcesie, urodzie.
Przekonanie, że są wyjątkowe i mogą być zrozumiane tylko przez inne wyjątkowe osoby.
Potrzebę nadmiernego podziwu.
Poczucie uprawnień, czyli oczekiwanie, że inni będą spełniać ich wymagania.
Wykorzystywanie innych do osiągania własnych celów.
Brak empatii.
Zazdrość wobec innych lub przekonanie, że inni im zazdroszczą.
Aroganckie i wyniosłe zachowanie.
Osobowość Borderline: charakterystyka i cechy
Osobowość borderline, z kolei, to zaburzenie charakteryzujące się niestabilnością emocjonalną, impulsywnością oraz zaburzeniami w relacjach interpersonalnych. Osoby z BPD często doświadczają:
Intensywnych i niestabilnych relacji interpersonalnych.
Silnych reakcji emocjonalnych, które mogą wydawać się nieadekwatne do sytuacji.
Poczucia pustki i lęku przed porzuceniem.
Impulsywnych zachowań, takich jak samookaleczenia, nadużywanie substancji czy ryzykowne zachowania seksualne.
Przeżywania silnych i gwałtownych zmian nastroju.
Trudności z tożsamością, niepewności co do własnych celów i wartości.
Chronicznego uczucia pustki.
Paranoidalnych myśli pod wpływem stresu.
Podobieństwa między Narcyzmem a osobowością Borderline
Pomimo wielu różnic, NPD i BPD mają pewne wspólne cechy:
Problemy z tożsamością: Oba zaburzenia mogą obejmować trudności z poczuciem własnej tożsamości. Osoby z NPD mają nadmiernie wyolbrzymione poczucie własnej wartości, podczas gdy osoby z BPD mogą doświadczać niepewności co do swojej tożsamości.
Relacje interpersonalne: Oba zaburzenia charakteryzują się problemami w relacjach z innymi. Osoby z NPD często wykorzystują innych, a osoby z BPD mogą doświadczać intensywnych i niestabilnych relacji.
Reakcje emocjonalne: Oba zaburzenia mogą prowadzić do silnych reakcji emocjonalnych. Osoby z NPD mogą reagować gniewem na krytykę, a osoby z BPD mogą doświadczać gwałtownych zmian nastroju.
Różnice między Narcyzmem a osobowością Borderline
Poczucie własnej wartości: Kluczowa różnica między NPD a BPD leży w poczuciu własnej wartości. Osoby z NPD mają nadmiernie wyolbrzymione poczucie własnej ważności, podczas gdy osoby z BPD mogą doświadczać głębokiego poczucia niepewności i niskiej samooceny.
Empatia: Osoby z NPD zazwyczaj wykazują brak empatii, są mniej zdolne do rozumienia i współodczuwania uczuć innych. Osoby z BPD mogą mieć zdolność do empatii, choć ich niestabilność emocjonalna może utrudniać jej konsekwentne wykazywanie.
Reakcje na odrzucenie: Osoby z NPD często reagują na odrzucenie gniewem i mogą próbować zdeprecjonować innych. Z kolei osoby z BPD reagują na odrzucenie intensywnym lękiem przed porzuceniem i mogą podejmować desperackie działania, by tego uniknąć.
Analogia i synteza
Analizując narcyzm i osobowość borderline, możemy dostrzec, że oba zaburzenia mają korzenie w problemach z tożsamością i regulacją emocji. Osoby z NPD i BPD mogą działać z impulsu i przejawiać trudności w relacjach interpersonalnych, ale ich motywacje i przeżycia emocjonalne są różne.
Narcyzm koncentruje się na budowaniu i utrzymaniu idealizowanego wizerunku siebie, co prowadzi do wyolbrzymionego poczucia własnej wartości i braku empatii. Osobowość borderline skupia się na strachu przed porzuceniem i głębokim poczuciu niepewności, co prowadzi do intensywnych emocji i niestabilnych relacji.
Zdolność do emocji i empatii
Osoby z narcyzmem mają ograniczoną zdolność do empatii i często koncentrują się na sobie, co utrudnia im autentyczne zrozumienie i współodczuwanie uczuć innych. Mogą doświadczać emocji, ale ich reakcje są często zdominowane przez potrzebę utrzymania własnej wartości i kontrolowania otoczenia.
Osoby z BPD mogą mieć większą zdolność do empatii, choć ich niestabilność emocjonalna i impulsywność mogą prowadzić do skomplikowanych relacji. Ich emocje są intensywne i zmienne, co może powodować trudności w konsekwentnym okazywaniu empatii i zrozumienia dla innych.
Współwystępowanie Narcyzmu i osobowości Borderline
Chociaż narcyzm i osobowość borderline są odrębnymi zaburzeniami, mogą współwystępować u jednej osoby, co prowadzi do jeszcze bardziej złożonego obrazu klinicznego. Osoba, u której występują oba zaburzenia, może prezentować unikalne schematy zachowań i dynamiki relacji.
Schematy zachowań i dynamika relacji
Współwystępowanie NPD i BPD może manifestować się w następujący sposób:
Relacje Interpersonalne:
Idealizacja i Dewaluacja: Osoba może idealizować bliskich w jednej chwili, a następnie ich dewaluować, gdy tylko poczuje się zagrożona lub zawiedziona. Taka dynamika jest intensywniejsza niż przy samym BPD, gdyż komponent narcystyczny dodaje element manipulacji i wykorzystywania innych.
Manipulacja i Kontrola: W relacjach, zwłaszcza partnerskich, osoba może wykazywać silną potrzebę kontrolowania partnera. Może stosować manipulację emocjonalną, by zapewnić sobie stały dopływ podziwu i uwagi, jednocześnie bojąc się porzucenia i reagując na nie gwałtownie.
Funkcjonowanie w Rodzinie:
Rodzic jako Dyktator: Osoba może pełnić rolę dyktatorskiego rodzica, który wymaga bezwzględnego posłuszeństwa i podziwu od dzieci, jednocześnie reagując na najmniejsze oznaki buntu lub krytyki gniewem i emocjonalnym szantażem.
Zmienność i Niezdecydowanie: W rodzinnych konfliktach osoba może zmieniać stanowiska, przechodząc od skrajnej miłości do skrajnej wrogości, co powoduje chaos i niepewność w rodzinie.
Zachowanie w Pracy:
Wysokie Ambicje i Niska Tolerancja na Krytykę: W środowisku zawodowym taka osoba może dążyć do wysokich stanowisk, oczekując uznania i podziwu. Jednocześnie może reagować nadmiernie na krytykę, co prowadzi do konfliktów z współpracownikami i przełożonymi.
Impulsywność i Przemiany Nastrojów: Osoba może wykazywać zmienność w zaangażowaniu i entuzjazmie do pracy, od okresów intensywnego działania po nagłe spadki motywacji i wybuchy emocjonalne.
Przykłady Zachowań
W Relacji Partnerskiej:
Zabieganie o Podziw: Na początku związku może okazywać partnerowi nadmierną uwagę i zaangażowanie, co ma na celu zdobycie podziwu. Gdy poczuje się pewnie, może zacząć wykazywać oznaki kontrolowania i manipulacji, a w chwilach kryzysu grozić rozstaniem lub demonstrować skrajne emocje.
Testowanie Granic: Może celowo testować granice partnera, aby sprawdzić jego lojalność i oddanie, jednocześnie krytykując go za najmniejsze uchybienia.
W Rodzinie:
Nieprzewidywalne Reakcje: Może wybuchać gniewem z powodu drobnych nieporozumień, a w innych momentach wykazywać nadmierną troskliwość i opiekuńczość, co powoduje, że członkowie rodziny czują się zdezorientowani i niepewni.
W Pracy:
Podważanie Autorytetów: Może podważać autorytet przełożonych, krytykując ich decyzje i próbując przejąć kontrolę nad projektami, jednocześnie oczekując pochwał i uznania za swoje działania.
Wahania Zaangażowania: Może okresowo angażować się z pełnym entuzjazmem w projekty, a następnie nagle tracić zainteresowanie i zapał, co negatywnie wpływa na współpracowników i realizację zadań.
Współwystępowanie narcyzmu i osobowości borderline tworzy złożony obraz, w którym jednostka doświadcza intensywnych emocji, niestabilności relacji i potrzebuje stałego podziwu, jednocześnie bojąc się porzucenia. Takie osoby mogą wymagać specjalistycznej i zindywidualizowanej terapii, aby nauczyć się lepiej zarządzać swoimi emocjami i relacjami interpersonalnymi.
Narcyzm i osobowość borderline to dwa różne zaburzenia osobowości, które choć mają pewne wspólne cechy, różnią się w istotny sposób. Zrozumienie tych różnic i podobieństw jest kluczowe dla skutecznego diagnozowania i leczenia. Oba zaburzenia wpływają na relacje interpersonalne, emocje i empatię, ale ich motywacje i sposoby przeżywania świata są różne. Dla skutecznej terapii istotne jest, aby dostosować podejście do specyficznych potrzeb i cech każdego zaburzenia. W przypadkach, gdy narcyzm i osobowość borderline współwystępują, konieczne jest szczególne podejście terapeutyczne, które uwzględni złożoność i intensywność emocji oraz relacji interpersonalnych tych osób.
Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Schematów
Terapeuta VR
Naturoterapeuta
Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Relacja narcystyczna: charakterystyka związku z osobą narcystyczną
Narcyzm - czym jest?
Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne #czynnikd #egoizm #sadyzm #makiawelyzm #psychopatia #socjopatia
Comments