Narcyzm to złożone zaburzenie osobowości, które obejmuje zarówno przesadne poczucie własnej wartości, jak i skomplikowane mechanizmy obronne. Jednym z paradoksalnych zachowań obserwowanych u osób z narcystycznymi cechami jest podświadoma potrzeba bycia poniżanym. Wyjaśnienie tego fenomenu wymaga zrozumienia zinternalizowanego poczucia niższości, które często kryje się za zewnętrzną maską wyższości.
Narcyzm jako zaburzenie osobowości
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości (NPD) często prezentują się jako pewne siebie, pełne poczucia własnej wartości i nieomylnie dążące do uzyskania podziwu od innych. Jednakże pod tą powierzchnią może kryć się głęboko zakorzeniona niepewność i niskie poczucie własnej wartości. Mechanizmy obronne, takie jak projekcja i idealizacja, są często stosowane, aby chronić narcyza przed konfrontacją z tą wewnętrzną wrażliwością.
Zinternalizowane poczucie niższości
Wielu badaczy, takich jak Kernberg (1975) i Kohut (1977), sugeruje, że narcyzm może wynikać z głębokiego zinternalizowanego poczucia niższości i wstydu, które Narcyz stara się ukryć za fasadą wielkości. Zinternalizowane poczucie niższości oznacza, że Narcyz, pomimo swojego zewnętrznego wizerunku, wewnętrznie czuje się bezwartościowy i niegodny miłości.
Typy Narcyzmu i potrzeba poniżania
Nie wszyscy narcyzi przejawiają potrzebę bycia poniżanym. W literaturze psychologicznej, takie zachowania były badane w kontekście zaburzeń osobowości. Przykładem może być praca Miltona H. Ericksona (1959), który opisywał przypadki kliniczne, w których pacjenci z narcystycznymi cechami angażowali się w autodestrukcyjne zachowania jako formę nieświadomej kary.To właśnie narcyz wrażliwy jako typ narcysty częściej wykazuje skłonności do poniżania.
Narcyz Wrażliwy
Narcyz wrażliwy (kruchy) charakteryzuje się skrytym poczuciem wyższości, ale jednocześnie silnym lękiem przed odrzuceniem i krytyką. Tego typu narcyzi są bardziej podatni na zinternalizowane poczucie niższości i mogą wykazywać skłonność do bycia poniżanym z kilku powodów:
Konflikt wewnętrzny:
Narcyzi wrażliwi mogą doświadczać wewnętrznego konfliktu między pragnieniem bycia podziwianym a ukrytym poczuciem niższości. Poniżanie może być nieświadomym sposobem na potwierdzenie ich przekonania o własnej bezwartościowości. Poprzez poniżanie, Narcyz może w sposób destrukcyjny i paradoksalny potwierdzić swoje wewnętrzne uczucia.
Samosabotaż:
Według teorii psychodynamicznych, osoby z niską samooceną mogą angażować się w samosabotaż, aby uniknąć sukcesu, który może wywoływać niepokój związany z możliwością nieodpowiedności i nieadekwatności. Dla narcyza wrażliwego, poniżanie może służyć jako forma samosabotażu, potwierdzając ich przekonanie, że nie zasługują na sukces i uznanie.
Poszukiwanie zewnętrznej walidacji:
Narcyzi wrażliwi często potrzebują zewnętrznej walidacji swoich uczuć i przekonań. Poniżanie może być sposobem na uzyskanie tej walidacji. Jeśli inni traktują ich źle, Narcyz może interpretować to jako potwierdzenie swojego wewnętrznego przekonania o własnej niższości.
Samokaranie za krzywdy wyrządzane bliskim:
Narcyzi wrażliwi mogą podświadomie używać poniżania jako formy autokarania za krzywdy, które wyrządzają swoim bliskim. Mechanizm ten polega na wewnętrznej potrzebie rekompensowania emocjonalnych szkód, jakie wyrządzają poprzez swoje manipulacyjne i kontrolujące zachowania. Poczucie winy i wstydu za swoje działania może prowadzić do samoponiżania jako formy samokarania, próbując w ten sposób zrównoważyć swoje postępowanie wobec innych.
Użalanie się nad sobą i robienie z siebie ofiary:
Narcyzi wrażliwi mogą wykorzystywać poniżanie jako sposób na użalanie się nad sobą i robienie z siebie ofiary. Bycie ofiarą pozwala narcyzowi na zdobycie współczucia i uwagi od innych, co jest dla nich formą walidacji i wsparcia emocjonalnego. Rola ofiary umożliwia narcyzowi uniknięcie odpowiedzialności za swoje działania i przeniesienie winy na innych. Tego rodzaju zachowanie wzmacnia ich poczucie, że są niesprawiedliwie traktowani, co daje im pretekst do narzekania i szukania wsparcia u innych, a także może chronić ich przed dalszą krytyką.
Autodestrukcja i samookaleczenie emocjonalne:
Narcyzi wrażliwi mogą wykazywać skłonność do autodestrukcji i samookaleczenia jako odpowiedź na wewnętrzny ból i zinternalizowane poczucie niższości. Poniżanie może być formą psychicznego samookaleczenia, które pozwala narcyzowi na ukaranie siebie za swoje rzekome niedoskonałości i krzywdy wyrządzane innym. Autodestrukcyjne zachowania mogą być mechanizmem radzenia sobie z wewnętrznym napięciem i lękiem, dostarczając chwilowej ulgi poprzez potwierdzenie ich wewnętrznego przekonania o własnej bezwartościowości i zasłużonej karze.
Wnioski
Podświadoma potrzeba bycia poniżanym u narcyza wrażliwego jest złożonym zjawiskiem, które można zrozumieć w kontekście zinternalizowanego poczucia niższości. Mimo zewnętrznego poczucia wyższości, narcyzi mogą wewnętrznie odczuwać głęboką niepewność i niską samoocenę. Poniżanie może być wyrazem tych wewnętrznych konfliktów i lęków, a także mechanizmem obronnym służącym do potwierdzenia ich ukrytych przekonań o własnej bezwartościowości. Dodatkowo, poniżanie może pełnić rolę samokarania za krzywdy wyrządzane bliskim, być sposobem na użalanie się nad sobą i robienie z siebie ofiary, a także formą autodestrukcji i samookaleczenia, które pozwala narcyzowi na chwilowe uwolnienie się od wewnętrznego bólu i lęku.
Jeżeli obserwujesz u siebie cechy narcystyczne i chcesz nad nimi pracować lub jesteś ofiarą narcyzmu i potrzebujesz wsparcia w związku narcystycznym, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Świadomości
Naturoterapeuta
Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Narcyzm - czym jest?
Narcyzm - zaburzenie osobowości czy cecha charakteru?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne
Comments